In de zomer van 2022 start de bouw van een nieuw meetsysteem langs de Westerschelde. De HF-radar zal een weerkerende draaikolk ter hoogte van het Zuidergat nauwkeuriger in kaart brengen en kan zo het risico voor de scheepvaart verkleinen.

De Westerschelde is een drukke scheepvaartroute tussen de Noordzee en de Haven van Antwerpen. Ongeveer halverwege het traject, ten oosten van de Platen van Ossenisse in het Zuidergat (zie rode cirkel) kunnen bij giertij sterke dwarsstromingen optreden, met snelheden tot 2,5 knopen. Zo ontstaat een verraderlijke draaikolk.


Fig. 1 Gebied Westerschelde Zuidergat, vaargeul van/naar de haven van Antwerpen.


Een gewoon springtij komt elke twee weken voor. Een paar keer per jaar ontwikkelt zich echter een ‘giertij’: een veel sterker springtij, aangestuurd door de onderlinge positie van de aarde, de zon en de maan. Zo’n giertij kan bij hoogwater sterke dwarsstromingen opwekken, die een grote draaikolk vormen. Dat kan gevaarlijk zijn voor de scheepvaart omdat de richting en de kracht van de stroming over een afstand van 1,5 kilometer sterk kunnen wisselen. Een betrouwbaar en nauwkeurig informatiesysteem zou het risico veel kleiner kunnen maken.  

Meetschip heeft beperkingen
In 2008 werd al een eerste stap gezet om schepen, verkeerscentrales en loodsen tijdig te kunnen waarschuwen. Op dagen dat numerieke modellen op basis van gemodelleerde waterstanden een draaikolk voorspellen, stuurt RWS een speciaal schip uit om de stroming te meten (zie fig. 2). De waarnemingen gaan rechtstreeks naar de scheepvaartbegeleidingsautoriteiten, die ze op hun beurt kunnen doorgeven aan betrokken schepen.



Fig. 2 Een meetschip van RWS meet de stroming.


Het meten met een schip heeft echter beperkingen: het meetschip vaart enkel overdag en alleen als het niet té hard waait. Daarom gingen het Gemeenschappelijk Nautisch Beheer (GNB) en het Waterbouwkundig Laboratorium samen op zoek naar een beter systeem.

HF-radar optimaliseert de monitoring
De nieuwe meetmethode bestaat uit een systeem met een hoogfrequente radar of HF-radar. Die kan in real-time ruimtelijke stromingsinformatie leveren aan de scheepvaart. De informatie uit het HF-meetsysteem gaat rechtstreeks naar de loodsen die zich aan boord van een zeeschip bevinden en naar de verkeersleiders op de VTS-verkeerscentrale Hansweert.


Fig. 3 Twee stromingskaarten van het Zuidergat. De wervel is zichtbaar in een stroommeting met de HF-radar (links) en in een modelsimulatie (rechts). Het rood omlijnde gebied markeert de gevaarlijke draaikolk.

Het HF-radarsysteem is verdeeld over drie meetlocaties. Elke locatie beschikt over vier zendantennes en twaalf ontvangstantennes. De meetlocaties bevinden zich aan de westkant van Waarde, aan de oostkant van Waarde (nabij de bestaande radarpost Waarde) en aan de overkant van de Westerschelde bij Walsoorden (zie figuur 4).


Fig. 4 Opstellocaties aan de oost- en westkant van Waarde en bij Walsoorden.


In maart 2022 gaf het Gemeenschappelijk Nautisch Beheer de opdracht om het HF-radarsysteem te leveren en te installeren. De bouw zal starten in de zomer, zodat het systeem naar verwachting nog voor eind 2022 in gebruik kan worden genomen.